کانون دفاع از حقوق بشر در
ایران
موضوع سخنرانی : روز جهانی
پناهنده (بررسی علت مهاجرت وپناهندگی و شرایط پناهندگان)
11 ژوئن 2023
سخنران : اصغر خدابنده
سامانی منشی جلسه : آقای مجید بازداران
در ابتدا خلاصه ای از تاریخچه روز جهانی پناهنده و در ادامه تعاریف و مشکلات
پناهندگی را بررسی می کنیم . کنوانسیون پناهندگی در جلسه ویژه سازمان ملل متحد در تاریخ ۲۸
ژوئیه ۱۹۵۱ به تصویب رسید و در تاریخ ۲۲ آوریل ۱۹۵۴ به
اجرا درآمد. این کنوانسیون در ابتدا به پناهندگان اروپایی پس از جنگ جهانی دوم
محدود می‌شد که با به تصویب رسیدن معاهده ۱۹۶۷ محدودیت‌های
جغرافیایی و زمانی آن برداشته شد و محدوده فعالیت‌های کنوانسیون توسعه یافت.
دانمارک اولین کشوری بود که این معاهده را در تاریخ ۴
دسامبر ۱۹۵۲ به تصویب رساند و الان حدود 144 کشور عضو دارد . ایران در سال 1963
میلادی عضو این کنوانسیون شده است . با تصویب کنوانسیون پناهندگی سازمان ملل ، در
واقع دو ماده 13 و 14 از اعلامیه جهانی حقوق بشر به صورت قانون مدون در آمد . ماده
13 اعلامیه جهانی حقوق بشر : 1 ) هر کس حق دارد که در داخل هر کشوری آزادانه عبور
و مرور کند و محل اقامت خود را انتخاب کند.2 ) هر کس حق دارد هر کشوری و از جمله کشور خود را ترک کرده یا به
کشور خود باز گردد.ماده 14 اعلامیه جهانی حقوق بشر: 1 ) هر کس حق دارد در برابر تعقیب، شکنجه
و آزار، پناهگاهی جستجو و در کشورهای دیگر پناه اختیار کند.2) در موردی که تعقیب واقعا مبتنی به جرم عمومی و غیر سیاسی یا
رفتارهائی مخالف با اصول و مقاصد ملل متحد باشد، نمی‌توان از این حق استفاده کرد.روز جهانی
پناهنده چه زمانی است؟ روز جهانی پناهنده هر سال مصادف با 20 ژوئن است و به
پناهندگان در سراسر جهان اختصاص دارد. روز جهانی پناهنده برای اولین بار در 20
ژوئن سال 2001 میلادی با گرامیداشت پنجاهمین سالگرد کنوانسیون 1951 مربوط به وضعیت
پناهندگان در سطح جهان برگزار شد. در ابتدا و قبل از آنكه مجمع عمومی سازمان ملل
متحد رسماً در دسامبر سال 2000 میلادی آن را به عنوان یك روز بین المللی تعیین
كند، به عنوان روز پناهندگان آفریقا شناخته می شد.روز جهانی پناهنده روزی بین
المللی است که توسط سازمان ملل متحد به منظور احترام به پناهندگان در سراسر جهان
تعیین شده است. این روز هر سال در تاریخ 20 ژوئن بوده و از قدرت و شجاعت افرادی که
برای فرار از درگیری یا آزار و شکنجه مجبور به ترک کشور خود شده اند تجلیل می کند.
روز جهانی پناهنده فرصتی برای ایجاد همدلی و درک مشکلات پناهندگان و ارج نهادن به
تاب آوری آن ها در بازسازی زندگی هایشان است.تعاریف مهاجرت اختیاری و اجباری : مهاجر
کسی است که به دلایل سیاسی، اقتصادی یا شخصی از کشوری به کشور دیگر نقل مکان می‌کند.
پس مهاجرت می‌تواند اختیاری یا اجباری باشد. کسی که برای شغل و موقعیتی بهتر از
کشوری امن به کشوری دیگر نقل مکان می‌کند، به مهاجرتی اختیاری دست زده است. اما
شهروند کشوری که به دلایل سیاسی تحت پیگرد قرار می‌گیرد، ناگزیر است از میهن خود
کوچ کند و مهاجرت او اجباری است. هر کشوری مطابق قوانین مهاجرتی خود مختار است
مهاجران اختیاری را بپذیرد یا نپذیرد، اما توافقنامه‌های بین‌المللی کشورها را موظف
می‌کنند که به یاری پناهندگان برخیزند.واژه پناهنده را از نظر حقوق بین‌الملل کنوانسیون ژنو تعریف کرده است.
این کنوانسیون پناهندگان را با سه ویژگی تعریف می‌کند: ۱) در
بیرون از مرزهای کشوری به سر می‌برند که تابعیت آن را دارند یا دائم در آنجا ساکن
هستند. ۲) به دلایل نژادی، دینی، ملیتی، وابستگی به یک گروه معین اجتماعی، یا
به خاطر اعتقادات سیاسی بیم موجهی دارند که تحت پیگرد قرار گیرند. ۳)
نمی‌توانند از حق محافظت کشور خود برخوردار شوند یا از بیم پیگرد نمی‌توانند به
آنجا بازگردند.اگر چه پیگرد سیاسی و نقض حقوق بشر عامل مهمی برای فرار و آوارگی
انسان‌هاست، اما آوارگی می‌تواند علل دیگری نیز داشته باشد. هنگامی که جنگی آغاز
می‌شود یا فاجعه‌ای زیست‌محیطی روی می‌دهد، برای بسیاری از انسان‌ها هیچ چاره‌ای
جز فرار به جایی امن باقی نمی‌ماند. همچنین فقر و نداشتن چشم‌انداز روشن برخی
انسان‌ها را برمی‌انگیزد که به امید یک زندگی بهتر خطرات بزرگی را به جان بخرند و
مهاجرت کنند.آوارگان جنگ و تغییرات اقلیمی :خشکسالی، آتش‌سوزی جنگل‌ها، طغیان آب و
طوفان‌های سهمگین پیامدهای تغییرات اقلیمی‌اند و انسان‌های زیادی را ناگزیر به ترک
خانه و کاشانه می‌کنند. به کسانی که در معرض فاجعه‌های طبیعی یا زیست‌محیطی مانند
زمین‌لرزه و آتشفشان قرار می‌گیرند، آوارگان زیست‌محیطی می‌گویند. اما آوارگان
اقلیمی کسانی هستند که مستقیما در معرض تاثیرات ویرانگر تغییرات اقلیمی قرار می‌گیرند؛
برای نمونه هنگامی که بالا آمدن سطح آب دریا روستاهای زیادی را با خطر نابودی
روبرو می‌کند.تغییرات اقلیمی بیش از دیگر عوامل به آوارگی درون مرزی می‌انجامند.
آوارگان درون مرزی کسانی هستند که در جریان فرار مرزهای میهن خود را درنمی‌نوردند،
بلکه در کشور خود در پی جای امن تری می‌گردند. افزون بر مشکلات اقلیمی، عواملی
چون درگیری‌های خشونت‌آمیز و منازعات مسلحانه در این نوع مهاجرت نقش دارند .از
آنجا که آوارگان درون مرزی از مرزهای کشور خود بیرون نمی‌روند، کنوانسیون ژنو
شامل حال آنان نمی‌شود و دولت مربوطه مسئول تامین امنیت آنان است. اما دولت‌های
مربوطه در موارد زیادی یا توانایی این کار را ندارند یا اساسا تمایلی به این کار
ندارند.پناهجویان اقتصادی بر خلاف پناهندگان سیاسی به معنایی که کنوانسیون
ژنو مقرر کرده است، از حق پناهندگی یا اجازه اقامت برخوردار نیستند و این کشورهای
میزبان هستند که می‌توانند تصمیم بگیرند آنان را بپذیرند یا نپذیرند نتایج نظرسنجی
رصدخانه مهاجرت ایران در بهار و تابستان ۱۴۰۱، از ۸
هزار و ۶۶۵ نفر از اقشار مختلف اجتماعی نشان می‌دهد که : شیوه حکمرانی و مملکت داری
،بی‌ثباتی اقتصادی، فساد نهادینه در کشور،تحریم ، نوسان قیمت ارز،تورم و شرایط
اقتصادی مهم‌ترین عوامل اثرگذار بر تمایل به مهاجرت در میان همه اقشار مورد مطالعه
این نظرسنجی بوده است.
به صورتی که سالیانه باعث خروج حدود 86 هزار نفر می گردد . اما از سوی دیگر:بی ثباتی
اقتصادی ، شيوه حكمرانی و مملکت‌داری ، وضعيت آزادی‌های فردی و اجتماعی در خارج از
كشور ، احساس امنيت در خارج از كشورو وضعيت آزادی‌های فردی و اجتماعی در
ايرانتمايل بازگشت مهاجران ایرانی به کشور را به حداقل رسانده است. حالا
بررسی‌های رصدخانه مهاجرت ایران نشان می‌دهد : حدود ۴۷
درصد از ايرانيان در خارج از كشور شادتر هستند . نزديك به ۷۰
درصد ايرانيان خارج از كشور، احساس می‌كنند ايران كشور مناسبی برای زندگی كردن
نيست و حدود ۹۰ درصد از ايرانيان خارج از كشور، نسبت به وعده‌های دولت برای استفاده
از ظرفيت ايرانيان خارج از كشور خوشبين نيستند. نگاهی به آمار و ارقام در مورد مهاجرت و پناهندگی
: اولین مهاجران به ایران سومری ها به دلیل خشکسالی و گرسنگی به جلگه خوزستان
مهاجرت کردند و اولین مهاجران سیاسی به ایران حدود 2500 سال پیش یهودیان اسیر در
بابل بودن بعد از پیروزی ایران به این منطقه
مهاجرت کردند . سازمان ملل متحد شمار آوارگان در سراسر جهان را حدود ۸۲میلیون
و ۴۰۰ هزار نفر برآورد کرده است. اکثر آن‌ها به‌اجبار خانه و کاشانه خود را
رها کرده‌اند. جنگ، بلایای طبیعی و تغییرات آب و هوایی عوامل این گریز ناگزیر
هستند.شمار انسان‌هایی که در سراسر جهان از بیم پیگرد، جنگ و منازعات نظامی
آواره شده‌اند هرگز چنین زیاد نبوده است. به گزارش کمیساریای عالی سازمان ملل برای
پناهندگان در حال حاضر بیش از ۸۰ میلیون آواره در جهان وجود دارد،
یعنی یک درصد مردم جهان فراری و آواره‌اند. این رقم از سال ۲۰۱۰ تا
کنون تقریبا دو برابر شده است. از آن میان حدود ۴۲
میلیون تن در میهن خود آواره‌اند، ۲۶ میلیون تن ناچار به ترک میهن خود شده‌اند
و سه و نیم میلیون تن از کشورهای دیگر درخواست پناهندگی کرده‌اند.حدود ۴۰
درصد آوارگان را کودکان و نوجوانان زیر ۱۸ سال تشکیل می‌دهند.
تقریبا ۸۰ درصد آوارگان تلاش می‌کنند به یکی از کشورهای همسایه پناه ببرند.
بنابراین بخش اعظم این جا به جایی در کشورهای فقیر و در حال رشد انجام می‌گیرد و
سهم کشورهای صنعت اندک است.کانون‌های بحران در این میان نقش پررنگی دارند. در حال حاضر حدود ۶۸
درصد آوارگان متعلق به پنج کشور سوریه، ونزوئلا، افغانستان، سودان جنوبی و میانمار
هستند. تنها جنگ داخلی در سوریه بیش از ۱۳ میلیون تن را
آواره کرده است. همچنین گرسنگی در شرق آفریقا، جنگ در یمن و درگیری‌های نظامی در
بروندی به آوارگی میلیون‌ها تن انجامیده است.ترکیه بیشترین شمار آوارگان یعنی حدود سه و نیم میلیون تن را در خود
پذیرا شده که بخش بزرگی از آنان آوارگان و پناهجویان سوری هستند. در سال‌های گذشته
پس از ترکیه کشورهای کلمبیا، بنگلادش، اوگاندا و لبنان بیشترین آوارگان را در خود
جای داده‌اند.بیش از نیمی از آوارگان در مناطق شهری زندگی می‌کنند و این رقم در حال
افزایش است. بحران‌های تازه به امواج آوارگی تازه‌ای نیز می‌انجامند که ونزوئلا
نمونه آن است. اخیرا سه و نیم میلیون ونزوئلایی کشور خود را ترک کرده‌اند و در
وضعیتی مشابه آوارگان زندگی می‌کنند.به خاطر اشغال خاک عراق توسط داعش، عراق با ۲،۲
میلیون نفر جمیعت که مجبور به ترک کشور شدند، در شمار پنج کشور اول قرار گرفت. نصف
جمعیت سوریه در جریان درگیری های داخلی، از کشور گریختند. یک سوم جمعیت سودان
جنوبی در حدود ۱،۳ میلیون نفر کوچ کردند، چهارمین کشور کنگو است که بیش از یک میلیون
نفر پناهنده شدند و پنجمین کشور نیجریه است که بیش از یک میلیون نفر جمعیتش آواره
شد.طبق ارزیابی سازمان بین‌المللی مهاجرت تا سال ۲۰۵۰ بین
۱۵۰ تا ۲۰۰
میلیون انسان در نتیجه تغییرات اقلیمی آواره خواهند شد. خشکسالی، آتش‌سوزی جنگل‌ها،
گردبادها و سیل‌ها نتیجه مستقیم تغییرات اقلیمی‌اند و در کشورهای در حال
توسعه بیش از همه گریبانگیر کسانی می‌شوند که کمتر از همه در ایجاد بحران
اقلیمی نقش داشته‌اند. مهاجرت روستاییان به شهرها در نتیجه خشکسالی و نابودی
کشاورزی، یکی از جلوه‌های آشکار تغییرات اقلیمی است که ما در ایران نیز شاهد آن
هستیم.با تحلیل آمار دریافتی از اداره کل گذرنامه در بازه زمانی سال 1380 تا
مرداد 1399 از مهاجرت 15 تا 37 درصد از رتبه‌های یک تا هزار آزمون سراسری، مشمولان
بنیاد ملی نخبگان و المپیادی‌ها سخن گفته شده بود که از میان آنان تنها 2 و نیم تا
4 و نیم درصد به ایران بازگشته‌اند. (مدیر رصد خانه مهاجرت ) و در حال حاضر به دلیل ناکارآمدی آموزش و پرورش
مهاجرت به مدارس کشیده شده است . مشکلات اساسی پناهندگان : مشکلات به دسته تقسیم
می شود .1 ) خروج از کشور خود و طی مسیر تا رسیدن به یک کشور امن . خارج شدن از کشور بابت هزینه و
نحوی خروج و خطرات مسیر خشکی یا دریا که بدترین مسیر دریایی بوده و تلفات زیادی
نیز داشته است. 2 ) مشکلات بعد از رسیدن به یک کشور امن .حقوق پناهجویان :در
وضعیتی که پناهجو در انتظار رسیدگی به درخواست پناهندگی در کشوری به سر می‌برد، از
حقوق محدودی برخوردار است. در اغلب کشورها آن‌ها مجاز به کار کردن نیستند و در
برخی کشورها حتی به‌طور داوطلب نمی‌توانند کار کنند. در برخی از کشورها آن‌ها مجاز
نیستند به‌طور آزادانه در داخل کشور جابجا شوند.حتی دسترسی به خدمات درمانی محدود است. در اتحادیه اروپا، کسانی که در
پروسه بررسی هستند و هنوز به عنوان پناهنده به رسمیت شناخته نشده‌اند، دارای حقوق
محدود دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی و احیاناً روانی هستند. با این حال این قوانین
بسته به کشور میزبان متفاوت است.از آنجا که نتایج درخواست پناهندگی اغلب ماه‌ها یا سال‌ها به طول می‌انجامد
و افراد خیلی منتظر می‌مانند و اغلب مجاز به کار کردن هم نیستند، اغلب به مینیمم
پولی که دریافت می‌کنند سر کرده و حمایت مالی ندارند درخطر فقر و تنگدستی قرار می‌گیرند.خشونت، قاچاق
انسان و مواد مخدر، کارگری کودکان و کودک‌همسری مشکل جدی برای پناهندگان .آینده‌ای
نامعلوم کودکان و افراد در اردوگاههای پناهندگی.برای مثال کودکان افغان که ساکن اردوگاهی در پاکستان‌اند از داشتن
مدرسه محروم‌اند. این اردوگاه از زمان مداخله نظامی شوروی سابق در افغانستان در
سال ۱۹۷۹ تا به‌حال پابرجاست. پناهجویان این اردوگاه زندگی دشواری دارند و از
آب آشامیدنی و سکونت‌گاه مناسب برخوردار نیستند.در سال‌های اخیر روند رسیدگی به پرونده پناهجویان و پناهندگان ایرانی
در ترکیه بسیار نگران‌کننده بوده است. گروه‌ها و اقشار آسیب‌پذیری در میان پناهجویان
و پناهندگان هستند که سال‌هاست در ترکیه در انتظار سرنوشتی نامعلوم به سر می‌برند.طبق
گزارش سازمان ملل در حال حاضر همچنین میلیون‌ها زن و مرد و کودک در جهان
فاقد تابعیت‌اند. آنان گذرنامه و مدرک تابعیت ندارند و بسیاری از حقوق اساسی خود
را از دست می‌دهند. در نتیجه جنگ داخلی سوریه هزاران تن از شهروندان این کشور به
کشورهای همسایه گریختند. آنان فاقد گذرنامه یا کارت شناسایی‌اند و در کشورهای
همسایه با دشواری‌های زیادی روبرو هستند.برخی از کشورهای میزبان حتی امکان آموزش برای کودکان این آوارگان را
فراهم نمی‌کنند. به گزارش سازمان ملل در حال حاضر بزرگ‌ترین گروه فاقد تابعیت،
اقلیت روهینگیا در میانمار است که بیش از یک میلیون تن از آنان در اردوگاههای
پناهندگی در بنگلادش زندگی می‌کنند.به طور کلی، بهترین کشور برای پناهندگی، کشوری است که:عضو معاهده ژنو
بوده، به تمام مفاد این قرارداد عمل می نماید . برای پناهندگان واقعی، میزبان خوبی
باشد .بعد از پذیرش پناهنده، محل سکونت و امکانات زندگی و رفاهی برای پناهندگان،
در حد نرمال فراهم نماید.متاسفانه جنگهای داخلی و خارج در اکثر کشورها باعث مهاجرت و
پناهندگی می گردد ولی در ایران سوء مدیریت باعث فرار مغزها و دانش آموزان و سرمایه
های مردم شده است که بهتر است در این روز دولتمردان جمهوری اسلامی ایران در خلوت
خود کمی در این باره فکر کنندکه دلیل این همه مهاجرت و پناهندگی ایرانیان چیست ؟
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر
توجه:فقط اعضای این وبلاگ می‌توانند نظر خود را ارسال کنند.