در ابتدا صحبت قبل از پرداختن به وضعیت تالاب های ایران ، تعاریف تالاب و مقدمه ای تقدیم میگردد .
تالاب و ارزشهاي آن : تالاب
محيطي است كه آب عامل اصلي تشكيل دهنده محيط زيست جانوري و گياهي آن باشد. تالاب
های معمولا زماني شكل مي گيرند كه پهنه آب
درسطح زمين يا در نزديكي سطح باشد. به عبارت ديگر آب كم عمقي پهنه اي از زمين را
پوشانده باشد. تعاريف و تعابير مختلفي از اصطلاح تالاب در جهان رايج شده است،
متداولترين آنها تعريفي است كه كنوانسيون جهاني حفاظت از تالاب های به شرح زير
عنوان نموده است مناطقي پوشيده
از مرداب، باتلاق، لجن زار يا آبگيرهاي طبيعي و مصنوعي اعم از دائمي يا موقت كه در
آن آبهاي شور يا شيرين به صورت راكد يا جاري يافت مي شود، از جمله شامل آبگيرهاي
دريايي كه عمق آنها در پائين ترين حد جزر از شش متر تجاوز نكند .اهمیت تالابها :ذخیره
سازي آب، حفاظت در مقابل طوفان و کاهش تخریب سیل، تثبیت خطوط ساحلی و مهار
فرسـایش، تغذیـه سـفره آبهاي زیرزمینی، پالایش آب از طریق تثبیت عناصر محلول،
رسوبات و دیگر آلودگیها و تعدیل آب و هواي محلی، حفـظ ذخایر ژنی گیاهی و جانوري،
تأمین آب (کیفی و کمی)، آبزي پروري (بیش از دوسوم از برداشت محصول مـاهی جهـان به
سلامت مناطق تالابی بستگی دارد)، تولید محصولات کشاورزي (از طریق تأمین آب و عناصر
غـذایی )، تولیـد چـوب، تأمین انرژي، تولید مواد لجنی و گیاهی، حمل و نقل و
کاربردهاي تفریحی و گردشگري (توریستی) .
تالاب به دسته تقسیم می شوند : ساحلی دریایی ، داخل خشکی ،مصنوعی که این سه دسته شمال 42 نوع تالاب بوده که
ایران فقط یک نوع تندار را ندارد و مابقی
در ایران هستند مساحت تالابهای ایران 3/0 درصد کل تالاب جهان است ولی از نظر تنوع
و زیست محیطی بسیار مهم می باشد . به دلیل اهمیت تالاب در جهان ، در سال 1971
مصادف با 13 بهمن سال 1349 شمسی
کنواسیون رامسر در ایران تشکیل و تالاب های با اهمیت در دنیا به ثبت رسید تا جهت حفاظت مشمول این کنواسیون گردد . که در
همان سال از ایران از 84 تالاب ایران 33
تالاب در قالب 22 عنوان به ثبت رسید .در حال حاضر طبق آخرین تغییرات این کنواسیون
در در انتهای 2022 میلادی 172 کشور عضو و 2471 تالاب به مساحت 256،192،356 هکتار
در این میان کشور کانادا با 37 عنوان تالاب به مساحت 13،086،767 هکتار و انگلستان با 175 عنوان تالاب به مساحت 1،283،040 هکتار از نظر تعداد و مساحت
بیشترین هستند و کشور ایران از 105 تالاب
25 عنوان و 45 تالاب به مساحت 1،493،281 هکتار
به ثبت رسیده است .
1) تالاب هامون پوزک در استان سیستان
و بلوچستان .2 ) هامون صابری و هیرمند در استان سیستان و بلوچستان .3 ) خلیج گواتر
و هور باهو در استان سیستان و بلوچستان .4 ) جزیره شیدور در هرمزگان .5 ) تالاب خورخوران در هرمزگان . 6 ) دلتای رود گز و
رود حرا در هرمزگان .7 ) دلتای رود شور و شیرین میناب در هرمزگان . 8 ) تالابهای
نیریز و کمجان در فارس . 9 ) تالاب پریشان و دشت ارژن در فارس . 10 ) تالاب
شادگان، خورالامیه و خور موسی در خوزستان . 11 ) تالاب چغاخور در چهارمحال بختیاری
. 12 ) تالاب گاوخونی و تالابهای پایین دست زاینده رود در اصفهان . 13 ) تالاب
زریوار در کردستان .14 ) تالاب گمیشان در گلستان . 15) مجموعه آلاگل، آلماگل و آجی‌گل
در گلستان .16 ) آبندان‌های فریدونکنار، ازباران و سرخه‌رود در مازندران .17 ) شبه
جزیره میانکاله، خلیج گرگان و آبندان لپوزاغمرز در گلستان .18 ) پارک ملی بوجاق در گیلان .19 ) تالاب انزلی در گیلان . 20 ) تالاب امیرکلایه در
گیلان . 21 ) دریاچه قوری گل در آذربایجان شرقی . 22 ) تالاب کانی برازان در
آذربایجان غربی .23 ) دریاچه قوپی در
آذربایجان غربی .24 ) تالابهای شورگل،
یادگارلو و درگه‌سنگی در آذربایجان غربی .25 ) دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی .منابع آبی :طبق
مطالعات موجود، میزان آب در کره زمین حدود 1.36 میلیارد کیلومترمکعب برآورد شده
است که این میزان آب حدود 71 درصد سطح زمین را پوشانده است. با این وجود، حدود
97.5 درصد کل آب موجود در جهان مربوط به آب شور اقیانوسها و تنها 5/2 درصد آن
شیرین است که از این میزان نیز حدود 70 درصد به صورت منجمد در مناطق سردسیر و قطبی
قرار گرفته اند. همچنین بخش دیگری از آب شیرین در اعماق زمین و یا به صورت بخار آب
در اتمفسر بوده و تنها 1 درصد آن قابل استفاده برای انسانها محسوب میشود . کشور
ایران در بخش نیمه خشک کره زمین قرار دارد و با دارا بودن 1 درصد از مساحت کره
زمین تنها 0.36 درصد از کل منابع آب تجدید شونده جهان را دریافت میکند (سیمای
منابع و مصارف آب ایران نگارش نادر عباسی و فریبرز عباسی سال 1399 ) . موقعیت و
ویژگیهای مهم اقلیمهای اصلی به شرح زیراست :اقليم معتدل و مرطوب حدود 10 درصد کشور
. اقليم سرد و كوهستانی کوهستانهای غربی . اقليم گرم و خشک حدود 65 درصد کشور .اقليم گرم و مرطوب سواحل
جنوبی . نزولات جوی : هم اکنون آبخوان های کشور، سالانه با میانگین
کسری حجم مخزن معادل 5 میلیارد مترمکعب مواجه هستند . (سیمای منابع و مصارف آب
ایران نگارش نادر عباسی و فریبرز عباسی) . در حال حاضر پهنه‌ای به وسعت ۶۸۰ هزار
هکتار از مجموع تالابهای مهم (هامون صابری و هیرمند، هامون پوزک، شادگان،
گاوخونی، بختگان،طشک، دریاچه ارومیه، مجموعه آلاگل گلستان، ارژن فارس، مجموعه
یادگارلو آذربایجان غربی و تالاب گاوخونی) گرد و غبار تولید میکنند و تالاب جازموریان با وسعت ۸۷ هزار و ۲۰۰ هکتار به عنوان بزرگترین عرصه تالابی تولید
گردوغبار کشور است، تالاب هورالعظیم، میقان در استان مرکزی، صالحیه استان قزوین و مهارلو و پریشان در استان فارس شرایط تولید گرد و غبار
را دارند و در کنوانسیون رامسر هم سایت‌های بحرانی شادگان، بختگان، طشک، هامون‌ها،
انزلی، مجموعه یادگارلو آذربایجان غربی در لیست سیاه تحت عنوان لیست مونترو قرار گرفتند. ( سایت ایرنا ) . در تالاب بختگان حدود 20 تا 30 میلیون مترمکعب
آب از سد بالادست رهاسازی شده است. فرق اینجا با بقیه موارد این است که برای
رهاسازی آب به این تالاب یک هماهنگی جدی بین بخشی میان نیروی انتظامی، استانداری،
جهاد کشاورزی و محیط زیست صورت گرفت که آب بتواند از مبدأ تا مقصد یعنی تالاب
بختگان وارد شود. مشکل اساسی ما در ایران طی این سال‌ها این بوده که اگر آبی
رهاسازی شده به دلایلی که معلوم است به تالاب نمی‌رسید. نمونه بارز این اتفاق در
رودخانه کرخه و رهاسازی آب از سد کرخه است که به هورالعظیم نمی‌رسید. بخش مهمی از
این آب رهاسازی‌شده در مسیر برداشت شده که طبیعی است برداشت غیرمجاز بوده است.
دریاچه ارومیه سالی سه میلیارد مترمکعب آب نیاز دارد. بنابراین با سالی 300 میلیون
مترمکعب آب از تونل زاب نمی‌توان مشکل دریاچه ارومیه را حل کرد. نباید انتظار داشت
مشکل دریاچه با این روش‌ها کاملاً برطرف شود. ولی بخشی از مشکلات از جمله جلوگیری
از برخاستن گردوغبار با بالا رفتن رطوبت خاک می‌تواند با این روند مدیریت شود.در استان گلستان تالابها از جمله آجی‌گل، آلاگل،
دانشمند و... سیلابی اترک هستند. اترک هرازگاه طغیان میکند و تمامی تالابها را
سیراب میکند. در سال 1398 اترک طغیان کرد و همه تالابها آبگیری شدند. سرشاخه‌های
رودخانه اترک در بالادست چه در بخش ایران چه در بخش ترکمنستان، در معرض سد سازی
بوده‌اند. موانعی که این سدها بر روی اترک ایجاد کرده، آب را تنزل داده است و آن
حالت سیلابی که نیاز تالاب‌هاست دیگر وجود ندارد. سیلاب‌های رودخانه هیرمند نیز
چنین است. تا زمانی که سد کمال خان در افغانستان ساخته نشده بود، تالابهای
چندگانه هامون از این طغیان‌های سیلابی بهره‌مند می‌شدند اما بعد از ساخت سد کمال
خان و دیگر بندها و سدهای بالادست هامون وضعیت در سیستان و هامون به نابودی رفت .
بزرگترین منبع تامین آب تالابها سیلاب‌ها هستند، نه آبهای تنظیم شده. سیلاب‌ها
باارزش ترین آب هستند. سیلاب‌ها با خود مواد مغذی به درون تالابها می‌آورند.
آلودگیها را از آب‌ها حذف میکنند. سیلاب درون تالاب نوعی خود پالایی ایجاد میکند.
متاسفانه بسیاری از تالابهای ما به خاطر تنظیم شدن جریان‌های آب از جریان‌های
سیلابی محروم شده‌اند . .در گاوخونی چنین وضعیتی را شاهد هستیم که سد سازی
باعث شده آب به تالاب نرسد چون تنها منبع تامین‌کننده آب گاوخونی زاینده رود بوده
است. ولی بعضی از تالابها از چندین منبع
آب خود را تامین میکنند. مثلاً دریاچه ارومیه از 21 رودخانه تامین آب میشود که
بر روی 11 رودخانه سد ساخته شده است. این
یک چالش اساسی است و خیلی مهم است. تالاب گاوخونی دیگر جریان سیلابی به خود نمی‌بیند
چون جریان آب تنظیم شده است و از طریق سد وارد تالاب میشود. در مورد بختگان نیز
وضعیت مشابه است. مگر آنکه جریان‌های میان‌حوضه‌ای آب وارد تالاب بختگان شود. یعنی
بعد از سد زاینده رود اگر آبراه‌های فرعی سیلابی باشند، می‌توانند وارد بختگان
شوند . در مدیریت سیلاب بحث لایروبی رودخانه‌ها و مسیل‌ها خیلی مهم است. یکی از
سیاست‌های وزارت نیرو تسریع لایروبی رودخانه‌هاست چرا که بستر رودخانه‌ها آب
بیشتری را می‌تواند حمل کند. این کار دو مزیت دارد. یکی اینکه لایروبی بستر
رودخانه‌ها سبب کاهش خسارت سیل میشود و دیگری اینکه آب بیشتری به پایین‌دست منتقل
میکند. خیلی واضح است اگر سیاست‌های توسعه کشاورزی به همین مسیری که پیش از این
بوده ادامه پیدا کند، امیدی به احیای تالابهای ایران نیست. چون کشاورزی ما با هیچ
کدام از شاخص‌های جهانی توسعه در بخش کشاورزی همخوان نیست. همه دارند برداشت آب را
به نسبت تولید محصولات کشاورزی کاهش می‌دهند ولی ما به این شاخص توجهی نداریم. ما
شاخص میزان محصول در واحد سطح را ملاک قرار می‌دهیم نه شاخص میزان محصول در واحد
حجم آب را. اگر چنین باشد که ما همه هم‌و‌غم و اشتغال و تولید و معیشت را به
کشاورزی وصل کنیم و کشاورزی هم بر پایه مصرف آب باشد، امیدی به بهبود مدیریت
سرزمین در نتیجه احیای تالابها نباید داشته باشیم. چون در نهایت در رقابت میان
کشاورزی و تالابها ، تالاب بازنده است. کشاورزی مدعی دارد و آنها می‌توانند جلوی
فرمانداری و استانداری و... تجمع کنند و معترض می‌شوند و به خیابان می‌آیند چون می‌گویند
ما آب نداریم. اما تالاب چنین نیروی معترض قهری در اختیار ندارد.. .نقش تخریبی نفت: یکی دیگر از متهمانی که گفته
می شود باعث مشکلات کنونی خوزستان شده نفت در تالاب هورالعظیم است. از سال ۸۷ روند تخریب شدت گرفت به طوری که در این سال
وزیران عضو کمیسیون اقتصاد در مقابل دیدگان سازمان حفاظت محیط زیست بیش از هفت
هزار هکتار از اراضی تالاب را برای ۳۰ سال به وزارت نفت واگذار کردند تا عملیات
اکتشاف و بهره برداری انجام دهد و از آن زمان هر روز خبر جدیدی از تخریب هور به
گوش می رسد. سال ۹۴ معاون اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان به
ایرنا گفته: پیمانکاران شرکت نفت ۷۰ درصد تالاب را تخریب کرده اند، برای این که به
تاسیسات نفتی آسیب نرسد، مخازن ۳، ۴ و ۵ تالاب برای فعالیت میدان های نفتی خشک نگه
داشته شد. سیدعادل مولا همان سال گفته بود: شرکت های نفتی تالاب را قطعه قطعه کرده اند و در هر نقطه ای از
تالاب بدون رعایت ضوابط و اصول، جاده سازی می کنند. در ماجرای سیل فروردین سال ۹۸
هم ویدئوهایی منتشر و در آن ها ادعا شد وزارت نفت اجازه نمی دهد بخشی از تالاب که
تاسیسات نفتی در آن ها وجود دارد، آبگیری شود و میلیاردها مترمکعب آب که اگر در
تالاب حفظ می شد و با وجود واریز نشدن حقابه به آن همچنان آب داشت، به سمت عراق
رها شد. رهاسازی آب به سمت عراق با توجه به شیب زمین، باعث ورود سریع آب از بخش
ایرانی به سمت بخش عراقی تالاب شد. البته همان طور که در گزارش ۲۸ تیر چاپ کردیم
روابط عمومی شرکت مهندسی توسعه نفت معتقد است که شرکت نفت هیچ سهمی در خشکی تالاب
هورالعظیم نداشته است . (خبرگزاری ایران ) . مسائل و
چالشهایی نیز وجود دارند که نیازمند نگاه خردمندانه و مدیریت هوشمندانه است.
عمده ترین
چالشهای بنیادی در رابطه با منابع آب و تالاب در ایران را میتوان به شرح زیر خلاصه کرد :
محدودیت ذاتی
آب . توزیع نامناسب مکانی و زمانی بارشها . افزایش جمعیت و تقاضا در بخشهای مختلف
مصرف آب . کاهش کیفیت آب . تغییر اقلیم و خشکسالی . نبود دادههای آماری پایه دقیق
و قابل اعتماد .حکمرانی غیراصولی و مدیریت غیریکپارچه منابع آب .مسائل سیاسی و
اجتماعی . عدم اجرای سیاستها و قوانین مربوط به آب در کشور . عدم ضعف نظارت بر
اجرای سیاستها و قوانین در حوزه آب .تعداد زیاد بهره برداران، سن بالا و کم سوادی
آنها .تعداد زیاد چاههای غیرمجاز تا سال57
تعداد 60،000 چاه بوده الان 900،000 چاه 40 درصد غیر مجاز . احداث سد بی رویه و غیر کارشناسی تا سال 57تعداد 19
سد بوده الان 172 سد بلند در حال بهره برداری :با
نگاهی گذرا به سدهای ایران میتوان دریافت که اغلب سدهایی که در دو دهه اخیر ساخته
شده‌اند دارای چنین مشکلاتی‌اند. ایران در کمربند خشک زمین قرار دارد و ساخت سد با
توجه به کاهش ۱۰ درصدی میزان بارشها در
ایران، افزایش حدود ۱.۵ درجه‌ای دمای هوا، تبخیر
حدود ۲۵ میلیارد متر مکعب از منابع
آب کشور، کاهش حدود ۲۰ درصدی روان‌آب‌ها و آبهای
سطحی، کاهش ۱۵ درصدی تغذیه آبهای
زیرزمینی، کاهش بارش برف و ناپایداری منابع آب و افزایش بارش‌های ناگهانی و ملحق‌نشدن
این منابع آبی به آبهای زیرزمینی و جریان آبهای سطحی ساخت سد در ایران را
نیازمند تحقیق و بررسی‌های بسیار بیشتر کرده است.احداث سدهای مخاطره آمیز برای محیط زیست مانند
سد های گتوند علیا ،سد سیمره ،سد بختیاری در حال احداث، سد چم شیر آماده آبگیری ،
...عدم رعایت حقابه تالاب که توسط وزارت نیرو رعایت نمی شود .تغییر کاربری در
تالاب های ایران در شمال تالاب انزلی در خوزستان تالاب شادگان در بوشهر خلیج
نایبند در عسلویه و جاده و پل در دریاچه
ارومیه و سد سازی در تالاب چغاخور
چهارمحال و بختیاری :تخلیه پس آب حفاری و یا صنعتی در تالاب به خصوص هورالعظیم و مناطق نفت خیز جانمایی غلط صنایع : انتقال آب
بین حوضه ای و شیرین سازی آب دریا جهت 25 کارخانه فولاد در مرکز کشور .
خسارات ناشی
از خشک شدن تالابها و گرد و غبار ایجاد شده
:
تعطیلی عمومی
شهر و مدارس .تعطیلی فرودگاهها و صنعت .خسارت به منابع آبی و انرژی .افزایش
بیماریهای تنفسی و پوستی و .... .تاثیر منفی بر اکوسیستم و مراتع .کاهش محصولات کشاورزی و زنبورداری . تشدید
مهاجرت .تاثیر بر وضعیت اقلیمی .تاثیر
منفی بر زیستگاه حیات وحش .تاثیر منفی بر زاد و ولد پرندگان .کاهش کیفیت آب و هوا
.تاثیر منفی بر گرده افشانی گیاهان .
خلاصه ای
قوانین و آیین نامه های جهت حفاظت تالابها در ایران که فقط نوشته شده است :
اصل چهل و
پنجم قانون اساسی :انفال و ثروتهای عمومی
از قبیل زمینهای موات یا رها شده، معادن، دریاها، دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و سایر آبهای
عمومی، کوه‌ها، دره‌ها، جنگلها، نیزارها، بیشه‌های طبیعی، مراتعی که حریم نیست،
ارث بدون وارث، و اموال مجهول‌المالک و اموال عمومی که از غاصبین مسترد میشود در
اختیار حکومت اسلامی است تا بر طبق مصالح عامه نسبت به آنها عمل نماید. تفصیل و
ترتیب استفاده از هر یک را قانون معین میکند.
اصل پنجاهم قانون اساسیَ : جمهوری اسلامی حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسل های بعد باید در آن حیات رو
به رشدی داشته باشند ، وظیفه عمومی تلقی می گردد.از این رو فعالیت های اقتصادی و
غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیر قابل جبران آن ملازمه پیدا کند ممنوع
است.
قانون آیین
نامه نحوی حفاظت، احياء و مديريت تالابهاي كشور مصوب سال 1394 :وزارت نیرو به
منظور تأمین نیاز آبی محیط زیستی تالابها که توسط ستاد اعلام میشود، میزان سهم
تالاب از ظرفیت آبی حوضه آبریز را با کمیت و کیفیت مناسب و متناسب با شرایط اقلیمی
مختلف، با توزیع زمانی معین و در اولویت دوم پس از تأمین آب شرب تخصیص میدهد که با
همکاری دستگاههای ذیربط و نظارت سازمان تأمین میشود.
قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست مصوبه 28/ 3 / 1353 و اصلاحیه 24/ 8 / 1371:ماده
7) هر گاه اجرای هر یک از طرحهای عمرانی و یا بهره‌برداری از آنها به تشخیص
سازمان با قانون و مقررات مربوط به حفاظت محیط زیست مغایرت داشته
باشد سازمان، مورد را به وزارتخانه یا مؤسسه مربوط اعلام خواهد نمود تا با
همکاری سازمانهای ذیربط به منظور رفع مشکل در طرح مزبور تجدید نظر بعمل
آید . تبصره رئیس سازمان می‌تواند در مورد منابع و عواملی که خطرات فوری در
برداشته بانشد بدون اخطار قبلی دستور ممانعت از ادامه کار و فعالیت آنها را
بدهد.مطابق ماده 16 ) قانون حفاظت و بهسازي محیط
زیست تالابها نیز مانند مناطق چهارگانه (اثر طبیعی ملـی، پـارك ملـی ، پناهگاه
حیات وحش، منطقه حفاظت شده) به استثناي تالاب انزلی در اختیار سازمان حفاظت محیط
زیست بوده و ایـن سازمان در بهره برداري از تالابها، قائم مقام قانونی موسسات و
سازمانهاي مربوط بوده ولی حق واگـذاري عـین آنهـا را ندارد.
برنامه
استراتژیک کنوانسیون رامسر برای سال های 2016 تا 2024 . این سند چهارمین برنامه استراتژیک کنوانسیون
رامسر است، اولین برنامه آن در سال 1997 آماده شد. کار این کنوانسیون از سال 1977
بر پایه سه اصل تنظیم شده است:الف) بهره برداری خردمندانه از تمامی تالابها در
راستای برنامه های ملی، سیاستها، قانون گذاریها، اقدامات مدیریتی و آموزش همگانی،ب)
تعیین و مدیریت پایدار تالابهای مناسب برای قرار گرفتن در لیست تالابهای با اهمیت بین المللی، ج) همکاری بین المللی در
زمینه تالابهای فرامرزی و گونه های جانوری
مشترک.
منشور حقوق
شهروندی ماده 112 ) حفاظت از محیط زیست که نسل امروز و نسلهای بعد باید در آن حیات
اجتماعی رو به رشدی داشته باشند وظیفه ای همگانی است. از این رو فعالیتهای اقتصادی
و غیر آنکه با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیرقابل جبران آن همراه باشد، ممنوع است.
حفاظت، بهسازی و زیباسازی محیط زیست و گسترش فرهنگ حمایت از محیط زیست حق شهروندان
است و دولت این حق را در برنامه ها، تصمیمات و اقدامهای توسعه ای، اقتصادی،
اجتماعی، فرهنگی، دفاعی و امنیتی مد نظر قرار میدهد و با آلودگی وتخریب محیط زیست
مقابله میکند.
ماده 113) هر
شهروند حق بهره مندی از محیط زیست سالم، پاک و عاری از انواع آلودگی، ازجمله
آلودگی هوا، آب و آلودگیهای ناشی از امواج و تشعشعات مضر و آگاهی از میزان و تبعات
آلاینده های محیط زیست را دارد. دستگاههای اجرایی برای کاهش آلاینده های زیست محیطی
به ویژه در شهرهای بزرگ تدابیر لازم را
اتخاذ میکنند .
با توجه به قوانین و آیین نامه موجود در قانون اساسی در مورد محیط زیست و عضویت ایران در جوامع بین المللی محیط زیست ، متاسفانه دولتمردان ایران با ضعف مدیریت و عدم توجه به محیط زیست در همه بخشها باعث از بین رفتن منابع آبی و تالاب و ...شده و هیج گونه اقدامی موثر برای جبران آن نیز انجام تمی دهند
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر
توجه:فقط اعضای این وبلاگ می‌توانند نظر خود را ارسال کنند.