کمیته دفاع از
حقوق محیط زیست
موضوع سخنرانی : تحلیل کنوانسیون
منطقه ای کویت برای همکاری درباره حمایت از محیط زیست دریائی در برابر آلودگی
13 ژانویه 2023
اصغر خدابنده سامانی منشی جلسه : سرکار خانم نادیا مشرف
با درک این حقیقت که آلودکی محیط زیست دریائی منطقه مشترک بین 8کشور بحرین – ایران- عراق- کویت- عمان- قطر- عربستان سعودی و امارات عربی متحده به نفت و سایر مواد مضره یا سمی ناشی از فعالیت های انسان در خشکی یا در دریا بخصوص از طریق تخلیه بی رویه و بدون نظارت این مواد و ایجاد خطر روزافزون برای حیات دریائی و شیلات و سلامت انسان واستفاده های تفریحی از سواحل و سایر تسهیلات رفاهی می نماید.خلیج فارس، این اکوسیستم آبی را با داشتن ذخایر نفت و گاز، سومین خلیج بزرگ جهان با مساحتی در حدود 240 هزار کیلومتر مربع و عمق متوسط 36 متر و حداکثر 94 متر برشمرد که توسط هشت کشور احاطه شده است با توجه به خصوصیات ویژه هیدروگرافیک و اکولوژیک محیط زیست دریایی منطقه و آسیب پذیری خاص آن نسبت به آلودگی .با آگاهی از ضرورت حصول اطمینان از اینکه فعالیتهای مربوط به توسعه شهر و روستاها و در نتیجه استفاه از زمین باید بنحوی صورت پذیرد که حتی الامکان منابع دریائی و تاسیسات و وسایل رفاهی سواحل حفظ شود و این توسعه به محیط زیست دریایی لطمه وارد نسازد .با توجه به اینکه دولتهای منطقه مسئولیت خاصی برای حفظ محیط زیست دریائی آن بعهده دارند.با آگاهی از اهمیتی که همکاری و هماهنگی اقدامات بر اساس منطقه ای با هدف حمایت از محیط زیست دریائی منطقه به سود کلیه طرفهای ذینفع منجمله نسلهای آینده دارد.با در نظر گرفتن کنوانسیون های بین المللی موجودی که با کمیسیون حاضر ارتباط دارند. بشرح زیر موافقت می نمایند:ماده ۱تعریفات از لحاظ کنوانسیون حاضرمقصود از ((آلودگی دریائی)) داخل کردن مواد یا انرژی در محیط زیست دریائی بوسیله انسان به طور مستقیم یا غیر مستقیم می باشد که اثرات زیان بخش مانند آسیب منابع زنده و خطر برای سلامت انسان ومانع در فعالیتهای دریای از جمله ماهیگیری و لطمه به کیفیت از لحاظ استفاه از آب دریا وکاهش وسایل رفاهی به بار آورد یا احتمال ایجاد اینگونه خطرات را در بر داشته باشد.ماده ۲شمول جغرافیائی که مهمترین بند این ماده :محدوده دریائی شامل آبهای داخلی دولتهای متعاهد نخواهد بود مگر در مواردیکه بنحوی دیگر در کنوانسیون حاضر و یا در هر یک از پروتکل های مربوطه تعیین شده باشد.ماده۳تعهدات عمده عمومی :1- علاوه بر پروتکل همکاری منطقه ای برای مبارزه با آلودکی ناشی از نفت و سایر مواد مضره در موارد اضطراری که همزمان با این کنوانسیون برای امضاء مفتوح گردیده است- دولتهای متعاهد در تنظیم و تصویب پروتکلهای دیگری که متضمن اقدامات و خط مشی ها و ضوابط مورد توافق برای اجرای این کنوانسیون باشد همکاری خواهند کرد. 2– دولتهای متعاهد ضوابط و قوانین ومقررات ملی مورد لزوم برای انجام موثر تعهد مقرر در بند الف این ماده را وضع و کوشش خواهند کر که سیاستهای ملی خود را از این حیث هماهنگ سازند و برای این منظور یک مرجع ملی تعیین نمایند.3- دولتهای متعاهد منتهای کوشش خود را بعمل خواهند آورد تا اطمینان حاصل کنند که اجرای این کنوانسیون موجب تبدیل یک نوع آلودگی به نوعی دیگر که ممکن است برای محیط زیست زیان بخش باشد نخواهد شد.پنج منبع اصلی آلودگی مورد بحث این کنوانسیون :ازماده 4 تا ماده 8 :ماده ۴آلودگی از کشتی هادولتهای متعاهد کلیه اقدامات مناسب را که طبق کنوانسیون و با رعایت مقررات قابل اجرای قوانین بین المللی برای جلوگیری از آلودگی وکاهش آن ومبارزه با آلودگی در منطقه دریایی که از تخلیه عمدی یا تصادفی موادی از کشتی ها ناشی می شود معمول خواهند داشت ومراقبت خواهند کرد که مقررات قابل اجرای بین المللی مربوط به کنترل این نوع آلودگی منجمله سربار کردن و آب توازن مجزا و مخازن و روشهای شستشوی مخازن با نفت خام رعایت گردد .مهم ترین چالش و نگرانی جدید درباره محیط زیست خلیج فارس حضور کشتی‌های جنگی و ناوهای اتمی است. تاکنون شاهد تصادم سه فروند ناو جنگی اتمی که حاوی سوخت رادیو اکتیو است در منطقه بوده‌ایم که خوشبختانه نشت نداشته است و اگر این اتفاق بیافتد بیش از 60 کارخانه آب شیرین خلیج فارس که آنها نیز برای سلامت محیط زیست مضر هستند غیر قابل استفاده و موجب پیدایش بحران کمبود آب در منطقه می‌شود.ماده ۵آلودگی ناشی از تخلیه مواد زاید از کشتی وسایط نقلیه هوایی .دولتهای متعاهد کلیه اقدامات مناسب را جهت جلوگیری از آلودگی و کاهش آن و مبارزه با آلودگی در منطقه دریایی که از تخلیه مواد زاید و سایر مواد از کشتی ها و وسایط نقلیه هوایی ناشی می شود معمول خواهند داشت و مراقبت بعمل خواهند آورد که مقررات قابل اجرای بین المللی مربوط به کنترل این نوع آلودگی طبق آنچه در کنوانسیون های بین المللی مربوطه پیش بینی شده است بنحو موثری در منطقه دریایی رعایت گردد.تخلیه فاضلاب هواپیما در دریا اتفاق می افتد و قابل پیگیری نمی باشد . ماده۶آلودگی ناشی از منابع واقع در خشکی.دولتهای متعاهد کلیه اقدامات لازم را برای جلوگیری و کاستن از آلودگی ناشی از موادی که از خشکی- از راه هوا یا مستقمیا” از ساحل به منطقه دریایی داخل می شود منجمله مواد زاید و فاضلاب ها معمول خواهند داشت.تخلیه فاضلاب و زباله سکونت‌گاه‌های شهری و روستایی و پسمانده های کشاورزی به همراه سایر آلودگی‌ها از جمله آب گرم خروجی از صنایع، مقادیر زیادی فوم، آزبست، روغن‌های سوخته، لاستیک‌های فرسوده و آهن‌آلات اسقاطی به عنوان دیگر عواملی نام برد که ورودشان به فاضلاب‌ها باعث ایجاد بار میکروبی بالا، تجمع فلزات سنگین وافزايش سموم کشاورزی در محیط‌های ساحلی می‌شوند که موجب تغییر شاخص‌های فیزیکی و شیمیایی آب شده و مي‌تواند باعث به خطر افتادن سلامت و کیفیت محیط‌زیست دریایی و تلفات موجودات آبزی شود. به علاوه کشورهای منطقه از جمله عربستان وایران در تلاش دسترسی به انرژی هسته‌ایی هستند که باید تدابیری براي جلوگیری از آلودگی زیست محیطی خلیج فارس و دریای عمان اندیشیده شود.ماده۷آلودگی ناشی از اکتشاف و بهره برداری در بستر دریای سرزمینی و زیر بستر آن و فلات قاره .دولتهای متعاهد کلیه اقدامات لازم را برای جلوگیری و کاستن از آلودگی و مبارزه با آن در منطقه دریائی که از عملیات اکتشافی وب هره برداری در بستر دریای سرزمینی و زیر بستر آن و فلات قاره ناشی می شود منجمله جلوگیری از حوادث ومقابله با موارد اضطراری آلودگی که موجب صدمه به محیط زیست دریایی می گردد بعمل خواهند آورد. مهم ترین منابعی که به عنوان منابع آلاینده خلیج فارس به حساب می آیند، آلودگی های نفتی هستند که به روش های مختلف در خلیج فارس به وجود می آیند و محیط زیست خلیج فارس و دریای عمان را تهدید می کند . یکی از اینها تصادفاتی است که میان کشتی های نفتکش اتفاق می افتد، و دیگر عوامل نیز برخورد لنگر کشتی ها با خطوط لوله دریایی؛ بهره برداری از چاه های نفت و نشتی که از آن ها رخ می دهد، و همینطور نشت مواد نفتی از اتصالات و خطوط لوله انتقال نفت است که اینها از موارد مهم و عوامل ایجاد آلودگی در خلیج فارس هستند. 60 درصد ذخاير نفتي دنيا در خليج فارس و در حال حاضر حدود 90 درصد صادرات نفت و فرآورده هاي نفتي توسط نفت کش هاي دنيا از تنگه هرمز انجام مي شود که براساس آمار سازمان بنادر و دريانوردي ساليانه 40 هزار کشتی از این آبها تردد می کنند .فراوان است به شکلي که از 160 سکوي نفتي حدود 70 سکوي نفتي و 25 پایانه صادرات نفتی در خليج فارس فعال است و آمارها نشان مي دهد که خليج فارس يکي از آلوده ترين خليج هاي دنيا است که بزرگترين آلودگي ايجاد شده در خليج فارس به زمان جنگ ايران و عراق باز مي گردد که 8/5 ميليون بشکه نفت در آن رها شد و بعد از آن آتش سوزي چاه هاي نفتي که باعث ورود حجم زيادي از نفت خام به دريا شد و علاوه بر آن آلودگي هوا در اثر سوختگي نفت که دامنه پراکندگي آن تا هيماليا رصد شد و تحقيقاتي که در ايران براي طرح دعوي به دادگاه لاحه انجام شد نشان داد که حدود 28 ميليارد دلار خسارت به اکوسيستم خليج فارس وارد شده است ولي با اين وجود باز هم تاثيرات اين آلودگي ها را هنوز شاهديم. بهره برداري از منابع نامتعارف نفت و گاز در خليج فارس دز زمینه حفاری چاه از روش قدیمی و تزریق ماده آلاینده به آب . ماده ۸آلودگی ناشی از سایر فعالیتهای انسان دولتهای متعاهد- کلیه اقدامات لازم را جهت جلوگیری و کاستن از آلودگی ناشی از احیای اراضی ولایروبی های مربوط و لایروبی ساحلی بعمل خواهند آورد و ا اینگونه آلودگی مبارزه خواهند نمود.شناورهاي صيادي را به خاطر نداشتن جاي مشخص براي تردد يکي از عوامل آلوده کننده در خليج فارس هستند لنج ها و شناورهاي موتوري از آلوده کنندگان به حساب مي آيند که در حال حاضر 5 هزار قايق موتوري که روغن موتور و مواد نفتي را در دريا رها مي کنند در اسکله حقاني وجود دارند. کشور امارات بزرگترین جزیره مصنوعی جهان را در سواحل خود ایجاد کرده که مرزهای خشکی را تغییر داده و باعث ایجاد استرس بالایی به اکوسیستم منطقه شده است . تلاش صیادی را در حال حاضر بالاتر از ظرفیت قابل استحصال دانست که به دلیل مسائل سیاسی و معضلات اجتماعی تحت شعاع قرار گرفته است. همچنین ایشان، حفظ سلامت زیست محیطی اکوسیستم حرا و جزایر مرجانی را از ضروریات برشمردند و این در حالی ست که در بخش توسعه آبزی پروری بخصوص پرورش ماهی در قفس، به ازای تولید هر تن ماهی پرورشی از قفس های دریایی 44 کیلوگرم ازت تولید می گردد و قابل توجه است که میزان 20 میکروگرم در لیتر ازت برای درختان حرا و جوامع مرجانی زیان آور می باشد. فضولات ماهی پرورشی، مواد شیمیایی دارویی مورد استفاده در قفس ها، تجمع مواد آلی از موارد قابل توجه در صنعت پرورش ماهی در قفس است که می تواند باعث بلوم جلبکی در منطقه شود.علاوه بر ورود مستقیم پساب های صنعتی، خانگی و واحدهای شیرین سازی آب، در برخی از کشورهای حاشیه خلیج فارس مانند عراق و ایران، آلاینده های شیمیایی از طریق رودخانه های دائمی و فصلی نیز به اکوسیستم خلیج فارس وارد می گردند.ماده ۹همکاری برای مقابله با موارد اضطراری آلودگی دولتهای متعاهد منفردا” و یا مشترکا” کلیه اقدامات لازم منجمله اقداماتی را که برای حصول اطمینان از آمادگی تجهیزات و وسایل کافی و پرسنل واجد شرایط به منظور مقابله با موارد اضطراری آلودگی در منطقفه دریائی بدون توجه به علت آن و برای کاهش یا رفع خسارت ناشی از آن ضروری است- معمول خواهند داشت.ماده ۱۰همکاریهای علمی و فنیالف- دولتهای متعاهد مستقمیا” یا در صورت لزوم از طریق سازمانهای ذیصلاح بین المللی در زمینه تحقیقات علمی- کنترل و ارزیابی مربوط به آلودگی در منطقه دریائی همکاری خواهند نمود- و اطلاعات حاصله و دانستنی های علمی را جهت اجرای این کنوانسیون و هر یک از پروتکل های آن مبادله خواهند کرد.ب – دولتهای متعاهد که با همکاری سازمانهای صلاحیتدار منطقه ای یا بین المللی به منظور تدوین وایجاد هماهنگی برنامه های ملی تحقیقاتی ومراقبت وارزیابی مربوط به هر گونه آلودگی در منطقه دریائی و همچنین ایجاد شبکه منطقه ای به منظور حصول اطمینان از هماهنگی این برنامه ها یا یکدیگر همکاریهای بیشتری خواهند کرد. بدین منظور هر دولت متعاهد مرجع ملی مسئول تحقیقات وکنترل آلودگی در قلمرو ملی خود تعیین خواهد نمود و در برنامه های بین المللی برای تحقیقات وکنترل آلودگی در خارج از قلمرو خود دکتر مرتضوی اشاره نمودند که سهم مطالعات انجام شده بر روی فلزات سنگین در ایران را 71 درصد، کویت عربستان و امارات جمعا 12 درصد، بحرین و قطر را هریک هشت درصد گزارش نموده اند و از تعداد 22 فلز و عنصر مطالعه شده، بیشترین مطالعات مربوط به سرب، کادمیوم، ارسنیک و جیوه بوده و ماهیان مورد مطالعه هامور معمولی، شعری، صافی و شیر بوده اند.اشاره کردند که مطالعات در خصوص میکروپلاستیک ها در خلیج فارس نسبت به سایر مناطق جهان عقب بوده و کار های مطالعاتی کمتری انجام شده است. بیشترین مطالعات میکروپلاستیک ها در آب و رسوبات دریایی (44%)، آبزیان (28%)، محیط زیست خشکی (12%)، آب های شیرین (9%) و در فاضلاب ها (7%) می باشدشرکت خواهند نمود.ماده ۱۱ارزیابی محیط زیست الف – هر یک از دولتهای متعاهد کوشش خواهد کرد در کلیه فعالیتهای برنامه ریزی که متضمن اجرای پروژه هائی در داخل سرزمین خود وب خصوص در مناطق ساحلی که ممکن است خطر ایجاد آلودگی در منطقه دریائی نماید- ارزیابی اثرات بالقوه این فعالیتها را بر محیط زیست منظور نماید.ماده ۱۳مسئولیت و جبران خسارت دولتهای متعاهد- متقبل می شوند که در تدوین و قبول مقررات وروشهای مربوط به تعیین موارد زیر با یکدیگر همکاری کنند:الف – مسئولیت مدنی و جبران خسارت ناشی از آلودگی محیط زیست دریا- با درنظر گرفتن مقرارت بین المللی مربوطه ب- مسئولیت و جبران سخارت از نقض تعهدات این کنوانسیون و پروتکل های آنماده ۱۴مصونیت ناشی از حاکمیت دولت کشتی های جنگی یا سایر کشتی هائیکه در خدمت یا مالکیت دولت بوده و برای خدمات غیر بازرگانی مورد استفاه قرا می گیرند مشمول مقررات این کنوانسیون نخواهند بود. هر یک از دولتهای متعاهد حتی الامکان کوشش خواهد کرد که کشتی های جنگی خود وکشتی های دیگر که متلعق به آن دولت بوده یا بوسیله آن اداره و فقط برای خدمات بازرگانی دولتی بکار برده می شوند مقررات این کنوانسیون را در جلوگیری از آلودگی محیط زیست دریایی رعایت کنند.ماده۱۶سازمان منطقه ای برای حمایت از محیط زیست دریائی دولتهای متعاهد بدینوسیله یک سازمان منطقه ای برای حمایت از محیط زیست دریائی تاسیس می کنند که مقر دائمی آن در کویت قرار خواهد داشت.ماده ۲۶امضاء کنوانسیون حاضر و پروتکل همکاری منطقه ای برای مبارزه با آلودگی ناشی از نفت و سایر مواد مضره در موارد اضطراری از تاریخ ۲۴ آوریل تا ۲۳ ژوئیه ۱۹۷۸ در کویت برای امضاء هر یک از دولتهای شرکت کننده در کنفرانس نمایندگان تام الاختیار منطقه ای کویت درباره حمایت از محیط زیست دریائی و نواحی ساحلی که از ۱۵ تا ۲۳ آوریل ۱۹۷۸ به منظرو تصویب کنوانسیون و پروتکل تشکیل گردی مفتوح خواهد بود. 30 ماده تاریخ انعقاد-۲۴ آوریل ۱۹۷۸تاریخ لازم الاجرا شدن – یکم ژوئیه ۱۹۷۹تاریخ عضویت ایران- یکم ژوئن ۱۹۸۰محل انعقاد- کویت محل دبیرخانه – بصورت سازمان منطقه ای حمایت محیط زیست دریایی(راپمی)- کویت مرجع نگهدارنده اسناد- دولت کویت زبانهای رسمی پروتکل – فارسی، عربی، انگلیسی مرجع ملی پروتکل در ایران- سازمان حفاظت محیط زیست الحاقیه های ایران به این کنوانسیون قانون پروتكل راجع به حمايت محيط زيست دريائي در برابر منابع آلودگي مستقر در خشكي در 16 ماده و 3 ضمیمه مصوب 09/12/1371پروتكل حفاظت از تنوع زيستي و ايجاد مناطق حفاظت شده (الحاقي به كنوانسيون منطقه اي کویت جهت همكاري درباره حفاظت از محيط زيست دريايي در برابر آلودگي مصوب 28/01/1391پروتکل همکاری منطقه ای برای مبارزه با آلودگی ناشی از نفت و سایر مواد مضر در موارد اضطراری)کویت 1357 شمشی با هزینه 6.3 میلیون دلار در 2.5 سال اول که سهم ایران 28.4 درصد بود .كنوانسيون حقوق درياها 1982در سطح ملی مهمترین کنوانسیون و قانونی که در خصوص بحث آلودگی نفتی داریم قانون حفاظت از دریاها و رودخانه های قابل کشتیرانی در مقابل آلودگی مواد نفتی است که در سال ۱۳۸۹ در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید. اصل پنجاهم قانون اساسی . قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست .مصوبه 28/ 3 / 1353 و اصلاحیه 24/ 8 / 1371. آثار و پیامدهای زیست محیطی آلودگی آبهای دریای خلیج فارس الف – مرگ مرجان ها در دنیا دو اکوسیستم وجود دارد که از لحاظ تنوع زیستی منحصر به فرد است. در خشکی جنگل‌های حاره‌ایی و در دریا آب‌سنگ‌های مرجانی که گفته می‌شود مرجان دریای نقش بسزایی در اکوسیستم دریایی دارد. مرجان‌ها منبع غذایی بسیار مهمی برای آبزیان محسوب می‌شوند. خلیج فارس به عنوان یکی از زیستگاههای مرجان‌های دریایی است اما طی چند سال اخیر به دلیل صید بی‌رویه توسط غواصان و افراد سود جو و فروش آنها، مورد تهدید جدی واقع شده است . ب- مرگ دلفین ها 5 تا 7 گونه دلفین در خلیج فارس وجود دارد و به طور کلی بیش از 100 هزار دلفین در خلیج فارس و دریای عمان زندگی می‌کند .ج – از بین بردن لاک پشت‌های دریایی : عمده سواحل ایران که لاکپشت‌ها را در خود پرورش می‌دهد عبارتنداز: جزایر لاوان، قشم، شیدور و لارک و کیش در چند دهه گذشته عوامل مختلف از جمله صید و شکار، تخریب زیستگاهها و مناطق تخم‌گذاری و این اواخر با ایجاد انواع آلودگی‌ها قدرت بقاي کمتری دارند بطور کلی در حال حاضر تنها جمعیت انگشت شماری از آنها از سیل خطرات متعدد در امان مانده‌اند که این جمعیت هم بشدت در معرض کاهش هستند زیستگاههای موجود در خشکی که لا ک‌پشت‌ها ، بخصوص هنگام تخم ریزی به آنها مراجعه می‌کردند مورد تهدید قرار گرفته‌است این تهدیدات شامل: ساخت اسکه و بنادر، شهرک‌های ساحلی همراه با حضور انسانها، برداشت شن و ماسه، افزایش زباله، تخلیه فاضلاب، احداث جاده در سواحل، تردد افراد و سایط نقلیه در سواحل، نور مصنوعی سواحل و فرسایش هستند .راهکار ها و پیشنهادات :باید به نظام مسئولیت کیفری توجه و تمرکز شودبنابراین هم نظام مسئولیت مدنی و هم مسئولیت کیفری باید توامان با هم مورد توجه قرار گیرد . زیرا وقتی آلودگی اتفاق افتاد خسارتی که به محیط زیست دریایی وارد می شود غیرقابل جبران است، بنابراین باید تمرکز ما بر پیشگیری باشد.در بین کنوانسیون های گفته شده کنوانسیون مارپُل تنها کنوانسیون بین المللی است که به نظام مسئولیت کیفری با هدف مقابله با آلودگی نفتی دریایی و پیشگیری از آن اشاره کرده است. اما یکی از ایرادات همین کنوانسیون هم اینکه فقط موارد آلودگی دریایی با منشا کشتی را جرم تلقی کرده و بخش مهمی از منابع آلاینده یعنی سکوها و سازه های فراساحلی را نادیده گرفته است، بنابراین نیاز است که توجه بیشتری به پیشگیری از وقوع آلودگی های نفتی شود و یکی از این بحث هایی که می تواند در این زمینه کمک کند اینکه علاوه بر در نظر گرفتن مجازات های سنگین؛ وزارت نفت ملزم به نوسازی خطوط لوله های انتقال نفت شود تا از نشت و بروز آلودگی جلوگیری شود . شناسايي مخاطرات زيست محيطي خليج فارس.آلوده زدایی و پاک سازی به موقع بندرها و آبراه‌ها به روش مناسب پس از شیوع و انتشار آلودگی .تدوین برنامه مدیریت زیست‌محیطی مناطق ساحلی .
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر
توجه:فقط اعضای این وبلاگ می‌توانند نظر خود را ارسال کنند.